نوع سوم استخرهای تثبیت، استخرهای هوازی و بی‌هوازی (اختیاری) است. در این گونه استخرها تثبیت آلاینده‌ها به‌وسیله مجموعه‌ای از باکتری‌های هوازی، بی‌هوازی و اختیاری انجام می‌شود. یک استخر تثبیت اختیاری متشکل از سه بخش زیر است:
الف) بخش هوازی
در این بخش که در سطح استخر قرار دارد باکتری‌های هوازی و جلبک ها در فعل‌وانفعال پویایی شرکت دارند. اکسیژن لازم برای حفظ شرایط هوازی طبقات سطحی استخر از طریق تماس سطح فاضلاب با هوای آزاد حاصل می‌شود، هرچند بخش قابل توجهی از اکسیژن مورد نیاز هم توسط فعالیت فوتوسنتز جلبک ها تأمین می‌گردد. جلبک ها به‌طور طبیعی در آب‌های ساکنی که مواد غذایی قابل توجهی وجود دارد در نتیجه تابش نور خورشید رشد می‌نمایند و رنگ سبز استخرهای تثبیت هم به‌علت وجود همین جلبک هاست.
باکتری‌های موجود در استخر، از اکسیژنی که توسط جلبک‌ها تولید می‌شود استفاده نموده و مواد آلی موجود در فاضلاب را اکسیده می‌نمایند و بدین‌ترتیب موجب تصفیه فاضلاب می‌گردند. یکی از مواد نهایی حاصل متابولیسم باکتری‌ها، گاز دی‌اکسید کربن است که توسط جلبک‌ها در واکنش فوتوسنتز مصرف می‌شود. به این صورت یک مشارکت و هم‌زیستی متقابل بین باکتری ها و جلبک ها در استخر در جریان است.
به‌دلیل وابستگی واکنش فوتوسنتز جلبک ها به نور خورشید، در طول روز در مقدار و غلظت اکسیژن محلول موجود در استخر نوساناتی دیده می‌شود. مقدار PH آب استخر هم در طول روز متناسب با فرآیند فوتوسنتز افزایش می‌یابد. این امر بدان دلیل است که مقدار گاز دی‌اکسید کربنی که توسط جلبک ها مصرف می‌شود از میزان تولید آن توسط باکتری‌ها بیشتر بوده و درنتیجه یون های بی‌کربنات آزاد شده نه تنها برای جبران کمبود گاز دی اکسید کربن، بلکه برای تشکیل هیدروکسیل قلیایی تجزیه می‌شوند که باعث افزایش PH می‌گردند.
ب) بخش میانی:
این بخش ناحیه هوازی- بی‌هوازی است. یعنی در این بخش هم شرایط هوازی و هم شرایط بی‌هوازی حاکم است. در این بخش تجزیه مواد آلی توسط باکتری‌های هوازی- بی‌هوازی صورت می‌پذیرد.
ج) بخش بی‌هوازی:
این بخش که در عمق استخر قرار دارد محل انباشت و تجزیه آلاینده‌های جامد (لجن) توسط باکتری‌های بی‌هوازی موجود در استخر در قالب فعل‌وانفعالات بی‌هوازی است.
در تصفیه فاضلاب شهری عموما از این نوع استخرها استفاده می‌شود. عمق چنین استخرهایی نباید کمتر از 90 سانتی‌متر و بیشتر از 2متر باشد تا جلبک‌ها بتوانند در آن رشد و نمو کنند.
- ۹۵/۱۲/۰۵